Coğrafya Basınç Ve Ruzgarlar Ders Notları

 Basınç Ve Ruzgarlar 

 Atmosferi oluşturan gazların belli bir ağırlığı vardır.
 Bu gazların Yerçekiminin etkisiyle cisimler üzerine uyguladığı
 ağırlığa atmosfer basıncı ya da hava basıncı denir.Hava basıncı
 barometre ile ölçülür.Basıncı sürekli olarak olarak ölçerek kaydeden
 yazıcı barometrelere de baragrof denir.Atmosfer basıncı alcak basınç
 ve yüksek basınç olmak üzere ikiye ayrılır.                              
 * Normal Atmosfer Basıncı ; 45° enleminde deniz seviyesinde ve sıfır derece sıcaklıkta ölçülen basınctır.Bu basınç 1013 mb. ya da 760 mm.dir.
Normal hava basıncının (1013 milibar) altında olan basınca alçak basınç  (siklon) üstünde olan basınclara yüksek basınç  (antisiklon) denir.
 Atmosfer basıncı izober egrileriyle gösterilir.        

 Atmosfer Basıncının Yeryüzündeki Dağılısını Etkileyen Faktörler

 1. Yerçekimi: Dünya'nın şekli nedeniyle yercekimi kutuplara doğru artar.
 Bu da basıncın enleme göre küçük degisiklikler gostermesine neden olur.

 2.Yükseklik: Yerçekiminin etkisiyle Atmosferdeki gazların büyük bir bölümü yeryüzüne yakın yerlerde toplanmıştır.
 Bu nedenle yerden yükseldikçe hava yoğunluğu dolayısıyla atmosfer basıncı azalır.

 3. Sıcaklık: Isınan hava genisler hafifler ve yükselir bu durumda atmosfer basıncı da azalır.
 Soğuyan hava ise sıkışıp agırlastıgında alcalır ve hava basıncının artmasına neden olur.
 Sıcaklıgın etkisiyle oluşan bu basınclara termik kökenli basınç denir. Dünyanın şekli nedeniyle
ekvator da sürekli termik alcak basınç kutuplarda sürekli  termik yüksek basınç bulunur.

 4. Dinamik Etken: Hava kutlelerinin hareketleri basıncı etkiler.Hava kutleleri belli bir alanlarda
 alçalarak yığılması basınçın yükselmesine, hava kutlelerinin yukselmeside basınçın azalmasına neden olur.
 Bu şekilde oluşan basınclara dinamik basınç denir. Dünyanın kendi ekseni çevresinde dönmesi sonucunda
 hava kutleleri 30° enlemleri ve çevresinde alcalır 60° enlemleri  ve çevresinde yükselir. Bu nedenle 30°
 eylemleri çevresinde dinamik yüksek basınç alanı 60° eylemleri çevresinde ise dinamik alcak basınç alanı oluşmuştur.

 Basınç Merkezlerinin Özellikleri                              

 Yüksek Basınç (Antisiklon): Basınç 1013 milibardan fazladır.Yuksek basınç alanlarında yatay ve
 dikey hava hareketi olmak üzere iki önemli hava hareketi görülür.

 * Yatay hava hareketi merkezde çevreye dogrudur.                                                                    
 * Dikey Hava hareketi alcalıcıdır.Ancak bu hareket bir dogru boyunca gelişmez.
 Dünyanın günlük hareketine bağlı olarak Kuzey Yarımkure'de saat ibresinin ya da hareket yönünün sığınağı sapma gösterir.
 Yüksek Basınç Alanlarında
 * Hava hareketi alcalıcıdır.
 * Havanın yere yaptığı ağırlık fazladır.
 * Alcalan hava ısınır.
 * Havanın yağış olasılığı azdır.
 * Hava genellikle açık ve güneşlidir.
 * Gece yerin ısıma ile enerji kaybı fazladır.
 * Günlük sıcaklık farkları fazladır.
 * Kış gecelerinin sabahlarında ayaz olur.
 Alçak Basınç (Siklon): Basıncın 1013 milibardan daha az olduğu alcak basınclarda yükselici hava hareketi ile çevreden merkeze doğru olan bir hava hareketi görülür.
 Alçak basınç alanlarında yükselici hava hareketi görüldüğü için hava genelde kapalı ve yağışlıdır. Bulutlu olması nedeniyle de yerin ısı kaybı az olur.

 Alçak Basınç Alanlarında
 * Havanın yere yaptığı ağırlık azdır.
 * Hava hareketi yukselicidir.
 * Yükselen hava soğur.
 * Soğuyan havanın yağış olasılığı artar.
 * Hava genelde kapalı ve bulutludur.
 * Gece yerin ısıma ile enerji kaybı azalır.
 * Günlük sıcaklık farkları azdır.

 Yeryüzünde Basınç Dağılışı
 Yeryüzünde sürekli ısınma ve soğumadan doğmuş iki termik basınç kuşağı ile yerin eksen hareketine bağlı olarak hava kutlelerinin yığılması ve seyrelmesinden doğmuş iki dinamik basınç kuşağı vardır.
 Ekvator Çevresinde sürekli ısınan havanın hafifleyip yükselmesi ile termik alcak alçak basınç kuşağı oluşmuştur.

 Kutuplarda sürekli soğumadan dolayı ağırlasan hava kutlelerinin alcalmasıyla termik yüksek basınç kuşağı oluşmuştur.
 30.Paralelleri Çevresinde ters alizelerin yön sapmasına uğrayıp alcalmasıyla dinamik yüksek basınç oluşur.
 Dinamik yüksek basınç alanı adı da verilir.
 60.Paralleleri Çevresinde kutup rüzgarları ile Batı ruzgarlarının karsılasıp yukselmesiyle dinamik alcak basınç oluşur.

 RÜZGARLAR                                                              

 Yüksek basınç alanlarından alcak basınç alanlarına doğru oluşan yatay yönlü hava hareketlerine rüzgar denir.
 Rüzgarı doğuran neden iki nokta arasında ki basınç farkıdır. Rüzgarların hız ve yönü çeşitli faktörlere baglıdır.
 Basınç Farkı: Rüzgarın hızı alcak basınç alanları arasındaki farka bağlıdır.Eger basınç farkı çok büyükse rüzgar hızlı eser.
 Basınç merkezleri arasındaki uzaklık: Basınç merkezleri arasındaki uzaklık azaldıkca rüzgarın hızı artar.
 Basınc merkezleri arasındaki uzaklık azaldıkca sürtünme ve hız kaybı daha az birim uzunluktaki basınç farkı daha fazla olur.


 Yer şekilleri: Yüzey sekillerindeki engebelilik azaldıkca ve yerden yükseldikçe surtunmenin etkisi azaldığından rüzgarın hızı artar.
 Dünya'nın donmesi: Yüksek basınç merkezinden alcak basınç merkezine doğru olan hava akımı en kısa yolu izlemez.
 Çünkü yerin dönmesi sonucu ortaya çıkan korilois kuvvetinin ve surtunmenin etkisinde kalır.
 Rüzgarın Yönü: Dünya'nın eksen hareketine yer sekillerine ve basınç merkezlerinin konularına göre değişir.
 Yer şekillerinin uzanısı hakim rüzgar yönünde etki eder örneğin yer şekilleri kuzey-guney dogrultulu bir yönde uzanıyorsa rüzgar da en fazla kuzeyden ya da güneyden edecektir.
 Basınç merkezlerinin yerleri degistikce rüzgarın yönü değişir. Örneğin meltem rüzgarları gündüz denizden gece karadan eserler.                                

 RÜZGAR ÇEŞİTLERİ                                                  

 Ruzgarlar esme süreleri etkiledikleri alanın büyüklüğü ve etkileri gibi özellikler bakımından farklılık gösterir.
 Bu farklılıklardan ötürü rüzgârlar üç gruba ayrılır.
 * Sürekli Ruzgarlar
 * Mevsimlik Ruzgarlar
 * Yerel Ruzgarlar

 1.Surekli Ruzgarlar: Yeryüzündeki sürekli basınç kusaklarından oluşan alizeler batı ruzgarları ve kutup ruzgarlarıdır.
 Alizeler
 * 30° enlemleri üzerindeki subtropikal yüksek basınç alanlarından ekvatoral alcak basınç alanına doğru olan hava hareketleridir.
 * Dünya'nın ekseni etrafındaki dönüşünden dolayı sapma ya ugrayarak Kuzey Yarımkure'de kuzeydogudan güneybatıya Guney Yarımkure'de güneydoğudan -kuzeybatıya doğru eserler.
 * Hızları orta şiddette olan düzenli ruzgarlardır.
 * Karsılaşarak yukseldikleri ekvator üzerine bol yağış bırakırlar.
 * Ekvatoral kuşakta karaların denize bakan yamaclarına bol yağış getirirler.
 * Okyanus akıntılarını başlatırlar.
 Batı Rüzgarları                                                          
 * 30.enlemleri üzerindeki subtropikal yüksek basınç alanlarından 60° enlemleri üzerindeki alcak basınç alanlarına doğru olan hava hareketleridir.
 * Dünya'nın donmesinden dolayı sapmaya ugrayarak batıdan eserler.
 * Kara ve deniz dagılısının etkisi ile Kuzey Yarımkure'de tam gelişemez, zaman zaman fırtınalara neden olurlar.Guney Yarımkure'de daha düzenli eserler.
 Kutup Ruzgarları                                                        
 * Kutuplar üzerindeki yüksek basınç alanlarında 60° enlemleri üzerindeki alcak basınç alanlarına doğru olan hava hareketidir.
 * Sapmaya uğrayarak doğudan eserler.
 * Kutup rüzgarları çok soğuk ve kuru olarak eserler.

 2.Mevsimlik Ruzgarlar
 * Kıta ve okyanusların mevsimlik ısınma farklarından ötürü oluşan basınç farklılıklarından kaynaklanırlar. Etki alanları geniştir.
 Kış Musonu: Kışın karalar soğuk denizler ılıktır. Böylece kış musonu karadan denize doğru eser. Geldikleri yerden dolayı yağış bırakmaz.
 Yaz Musonu: Yazın okyanuslar serin karalar sıcaktır.Bu nedenle okyanuslardan karalama doğru esen serin ve nemli ruzgarlardır.
 Bu Ruzgarlar karaya karaya bol yağış bırakırlar.

 YEREL RÜZGARLAR

 Esme süreleri kısa etki alanları dardır.Yoresel veya bölgesel basınç farklarından doğarlar.Yerel ruzgarlarla birkaç alt gruba ayrılırlar.
 * Meltem Ruzgarları: Günlük sıcaklık farkları sonucu olan günlük basınç farklılıklarından kaynaklanırlar. Etki alanları dar ve esiş süreleri kısadır.
 Kıyılarda kara ve deniz meltemleri oluşur.  Sıcak Yerel Ruzgarlar: Geldikleri yerlere göre sıcak olan ruzgarlardır.Etkileri föhn hariç enlem sıcaklık iliskisine dayanır.
 * Sirocco : Tunus ve Cezayir'den Akdeniz'e doğru eser.                                                                              
 * Hamsin: Mısır'dan Akdeniz'e doğru eser.            
 * Samyeli: Güney ve güneydoğudan,  sıcak ve kuru eser. Doğu Akdeniz çevresinde etkilidir.        
 * Lodos: Türkiye'de guneybatıdan esen ılıtıcı ruzgarlardır.Ardından yağmur getirir.Batı Anadolu ve Marmara Denizi'nde daha çok etkilidir.              
 * Föhn: Sıcak yerel rüzgarların bir çeşidi  de föhn ruzgarıdır. Oluşumu diğer sıcak yerel ruzgarlardan farklıdır.
 Bu Ruzgarlar bir dağı aşarak öteki yamacta alcalırken surtunmenin de etkisiyle her 100 m Dr 1°C ısınarak oluşur.Isıtıcı ve kurutucu etki yapar.

Devamı http://notdefterimde.com/basincveruzgarlar/

Paylas :

Tweet

Daha Fazlası

Diger Gönderiler