DEVLETÇİLİK
Özel sektörün yetersiz kaldığı yerde yatırımların bizzat devlet tarafından yapılmasını öngören ekonomik bir ilkedir. Özel tesebbüsü reddetmez.Devlet, toplum halinde yasayan insanların, aralarındaki düzeni kurmak ve sürdürmek için olusturdukları güce denir. Devletçilik, ekonomik alanda doğrudan doğruya devletin müdahalesini öngören sistemdir. Türkiye'de Cumhuriyet'in ilanından sonra devletçi ekonomik sistem uygulanmaya baslandı. Bunun nedenleri : Halkın elinde yeterli sermaye olmaması nedeniyle özel isletmeciligin ülke ihtiyaçlarını karsilayamamasi. Girisimci sınıfın yetersizligi ve teknik eleman sıkıntısı. Türk insaninin daha çok tarıma ve devlet memurluguna egilim göstermesi.
Devletçi ekonominin amaçlari :
1. Devletin büyük isletmeleri ve önemli hizmetleri doğrudan doğruya yerine getirmesi
2. Fiyatların piyasada arz ve talebe göre kendiliginden olusmasına müsaade etmemesi.
3. Üretilen mamullerin fiyatını belirlemesi
4. Ekonomideki hedeflerin beser yıllık planlar halinde belirlenmesi
5. Özel isletme ve devlet isletmesinin ayni anda bulunması anlamına gelen "karma ekonomi"nin benimsenmesi.
Devletçiliğin Tanımı: “Türk toplumunun ve devletinin ekonomik ve sosyal kalkınmasını gerçekleştirmek için devlet işletmeciliği ile özel sektör işletmeciliğinin birlikte ve uyum içinde çalışmasıdır.”Anayasamızda yer alan devletçilik ilkesi; toplumsal, ekonomik ve kültürel kalkınmada devletin üstlenmesi gereken görevleri açıklar. Genel anlamı ile, özel girişimin yetki ve gücü dışında kalan ekonomik kalkınma ve örgütlenmeyi gerçekleştirme ilkesidir.
Genel olarak devletin iki ödevi vardır;
a)Ülke içinde güvenliği ve adaleti sağlayarak, yurttaşların özgürlüğünü ve güvenliğini korumak.
b)Savunma için her an hazır bulunmak ve başka çare kalmazsa ülkeyi silâhla savunmaktır. Bunlardan başka devletin, bayındırlık, eğitim, kültür, sağlık, tarım, ticaret ve sanayiye ilişkin ekonomik etkinliklerde de görevleri bulunmaktadır.
Atatürk, devletçiliği şöyle açıklar:“Bizim takip ettiğimiz devletçilik, bireysel çalışmayı ve gayreti esas tutmakla beraber, mümkün olduğu kadar az zaman içinde milleti refaha ve memleketi bayındırlaştırabilmek için, milletin genel ve yüksek çıkarlarının gerektirdiği işlerde özellikleekonomik sahada devleti fiilen ilgili kılmak mümkün esaslarımızdandır.”
Devletçilik İlkesi İle İlgili yapılan İnkılaplar :
Bazı özel Türk kuruluşlarının devletleştirilmesiMilli Korunma Kanunu Yabancılara ait ekonomik kuruluşların devletleltirilmesi Kalkınma planlarının hazırlanması (I. ve II. bel yıllık sanayi planları) Devlet Bankalarının kurulması (Sümerbank, Etibank)
Devletçiliğin Türk Toplumuna SağladığıFaydalar:
Türkiye’de ilk defa planlı ekonomiye geçilmesini sağlamıştır.
Devlet eliyle önemli yatırımlar yapılmıştır.
Teknik eleman açığının kapatılmasını sağlamıştır.
Ekonomik kalkınmada bölgeler arası farklılığın giderilmesini sağlamıştır.
Türk çiftçisi ürünlerini en iyi şekilde değerlendirme fırsatını yakalamıştır.
Sanayileşmenin devlet tarafından gerçekleştirilmesiyle, işçi hakları devletin güvencesi altına alınmıştır.
Cumhuriyetin ilk yıllarında sanayileşme özel sektöre bırakılmıştı. Ancak; sermayesizlik nedeni ile özel sektörün sanayileşmeyi gerçekleştiremediği görüldü.
NOT: 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı; devletine ekonomik yatırımlarda bulunma sürecini hızlandırmıştır.
1933’te I. Beş Yıllık Kalkınma Planı ile devlet de ekonomik hayatın içine girdi; ekonomide devletçiliğe geçildi.
1933 – 1939 yılları arasında hızlı bir devletçilik ve kalkınma planı uygulanmıştır.
Bu sistem Türkiye’nin koşullarından ve gereksinimlerinden doğmuştur. Ancak günümüzde daha çok “Liberal EkonomiAnlayışı” uygulanmaktadır.
DönüştürDönüştür İfadelerİfadeler