TÜRKİYE TARİHİ
Malazgirt Meydan Savaşı’ndan başlayarak günümüze kadar gelen dönemdir. Bu dönem içinde Anadolu Selçuklu, Beylikler, Osmanlı Tarihi ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi yer almaktadır. 11. yüzyıldan bugüne kadar devam eden bu döneme Türkiye Tarihi denir.
ANADOLU’YA İLK TÜRK AKINLARI
1. Anadolu’ya Türk AkınlarıÇok eski çağlardan bu yana çeşitli Türk boyları zaman zaman Anadolu’ya akınlar yapmışlardı.
Ancak Anadolu’ya ciddi manada ve yerleşmek amacı ile yapılan Türk Akınları Büyük Selçuklu Devleti döneminde başlamıştır.
1015 yılında
Çağrı Bey zamanında başlayan Anadolu‘ya Türk akınları şiddetlenerek artmıştır.
Tuğrul Bey döneminde Anadolu‘nun fethi ile görevlendirilen Kutalmış ve İbrahim
Yinal zamanında Bizans ile ilk savaş yapılmış ve bu savaş Türk ordusu
tarafından kazanılmıştır.
Türkiye Selçuklu Devleti’nin kurucusu Kutalmışoğlu Süleyman Şah’tır.
Selçuklu soyundan olan Süleyman Bey, Bizans'a ait İznik'i başkent yaparak devleti kurdu.
Anadolu'daki Türkleri kendi çevresinde toplamaya başladı.
Adana bölgesindeki Ermeni beylikleri egemenlik altına alındı.
Süleyman Şah, diğer Türk komutanlar gibi Anadolu ‘nun fethi ile görevlendirilmişti.
Süleyman Şah kısa sürede Bizans’ın zayıf durumundan yararlanarak Anadolu’nun büyük bir bölümünü ele geçirdi. İstanbul yakınlarına kadar ilerledi.
Süleyman Şah Halep şehrini almak isteyince Suriye Selçuklu devleti ile arası açıldı. İki devlet arasında yapılan savaşta Süleyman Şah öldü. Anadolu Selçuklu Devleti bir süre hükümdarsız kaldı.
Hristiyanların Kudüs'e ziyaretlerinin müslümanlar tarafından engellendiğinin iddia edilmesi.
Hristiyanlığın Kluni tarikatına bağlı olanların müslümanlara karşı hristiyanları kışkırtmaları
Katolik din adamlarının Hristiyan halkı günahlardan kurtulmak ve cennete gitmek için müslümanlara karşı savaşa çağırmaları
Papalığın Ortodoks hristiyanları kendisine bağlayarak hristiyanlığın lideri olmak istemesi
Beyliklerin isimleri ve kuruluş yerleri şunlardır:
1.Osmanlı Beyliği >> Söğüt, Domaniç - 1299
2.Karaman Beyliği >> Konya, Karaman
3.Germiyan Beyliği >> Kütahya ve çevresi
4.Candarlı Beyliği >> Kastamonu, Sinop
5.Aydınoğulları >> Aydın, İzmir
6.Saruhanoğulları >> Manisa ve çevresi
7.Menteşeoğulları >> Muğla ve çevresi
8.Karesioğulları >> Çanakkale, Balıkesir
9.Ramazanoğulları >> Adana ve çevresi
10.Dulkadiroğulları >> Kahramanmaraş, Elbistan, Malatya
11.Eretna Beyliği >> Sivas, Kayseri
12. Eşrefoğulları >> Beyşehir
13. Tacettinoğulları >> Tokat-Niksar
Anadolu’da kurulan bu Türk Beyliklerinden özellikle Osmanlı ve Karaman Beylikleri ön plana çıkmaktadır.
Karaman Beyliği mevcut beylikler içerisinde en güçlüsü idi. Karaman Beyliği aynı zamanda eski Anadolu Selçuklu Devleti merkezinde (Konya) kurulmuştu. Bu yüzden kendisini mirasçı kabul ediyor ve bütün Anadolu yu kendi yönetimine almak istiyordu. Bu durum ileride Osmanlı ve Karaman beyliklerini karşı karşıya getirmiş ve uzun yıllar iki Türk beyliği mücadele etmiştir.
Bu mücadeleden Osmanlı Beyliği galip gelmiş ve önce Anadolu ve Balkanlar daha sonra da üç kıta üzerinde hüküm süren büyük bir devlet haline gelmiş, tarihte en uzun süreli yaşayan ve köklü bir medeniyet oluşturan Türk Devleti olmuştur.
Anadolu'ya gelen Türkler geleneksel geçimleri olan hayvancılıkla uğraşmışlardır. Gayrimüslüm vatandaşlar ise daha çok tarım, ticaret ve sanatla uğraşmışlardır.
Sanat ve ticarete yönelen Türkler, Ahilerin etkinliğiyle lonca denilen meslek grupları oluşturmuştur. Buralardaki eğitim, ahlâki kurallara dayandırılmıştır.
Loncalarda mesleki eğitimin yanı sıra üretilen malların pazarlanmasına yönelik çalışmalara önem verilmiştir.
Devlet iç ve dış ticarete önem verdiği için kervansaray ve limanlara ulaşan yolların yapımına ağırlık vermiştir.
Ayrıca, Venedikli ve Cenevizli tüccarlara gümrük indirimi tanınmıştır.
Devlet, zarara uğrayan tüccarların zararlarını karşılamıştır. Bu durum bir çeşit sigortacılıktır.
Devletin başlıca gelir kaynakları ganimet, öşür, haraç, cizye ve ağnam vergileridir. Ağnam, hayvancılıkla uğraşanlardan alınırdı. Bunların yanı sıra maden ve tuzla işletmelerinden alınan vergiler ile bağlı beyliklerin ödediği yıllık vergiler diğer gelirlerdir.
Pasinler
Savaşı (1048)
(Bizans X Büyük Selçuklular)
Sultan
Alparslan döneminde de Türk akınları daha da şiddetlenerek artmıştır. Sultan
Alparslan döneminde Türk tarihi açısından büyük önem taşıyan Malazgirt Meydan
Savaşı yapılmıştır.
Malazgirt
Savaşı (1071)
(Bizans X Büyük Selçuklular)
1071 yılında
Bizans Devleti ile yapılan Malazgirt Savaşı nın kazanılması ile Anadolu’nun
kapıları Türklere açılmıştır. Sultan Alparslan Malazgirt Savaşı’nı kazandıktan
sonra Anadolu ‘nun fethi için bir grup Türk komutanı görevlendirmişti.
Anadolu’nun fethi ile görevlendirilen bu komutanlar kısa sürede Anadolu’nun büyük bir bölümünü ele geçirdiler.
Türk komutanlar ele geçirdikleri yerlerde kendi adlarını taşıyan beylikler kurmuşlardır. Ancak bu beylikler tamamen bağımsız hareket edemiyorlardı. Büyük Selçuklu devletine bağlı idiler.
Anadolu’nun fethi ile görevlendirilen bu komutanlar kısa sürede Anadolu’nun büyük bir bölümünü ele geçirdiler.
Türk komutanlar ele geçirdikleri yerlerde kendi adlarını taşıyan beylikler kurmuşlardır. Ancak bu beylikler tamamen bağımsız hareket edemiyorlardı. Büyük Selçuklu devletine bağlı idiler.
2.
Anadolu’da Kurulan İlk Türk Devletleri (İlk Beylikler)
a. Danişmentliler
Danişment Gazi tarafından merkezi Sivas olmak üzere, Amasya, Tokat, Kayseri, Malatya bölgesinde kurulmuştur.
Anadolu’da kurulan ilk beylikler arasında en güçlüsü idi.
Anadolu Selçuklularındaki taht kavgasından yararlanarak Anadoluda siyasi gücünü arttırmaya çalıştı.
Haçlılara karşı başarılı savaşlar yaptı.
Anadolu'daki ilk medreseyi Tokat Niksar'da kurdu.
Anadolu Seçluklu devleti tarafından yıkılmıştır.
Danişment Gazi tarafından merkezi Sivas olmak üzere, Amasya, Tokat, Kayseri, Malatya bölgesinde kurulmuştur.
Anadolu’da kurulan ilk beylikler arasında en güçlüsü idi.
Anadolu Selçuklularındaki taht kavgasından yararlanarak Anadoluda siyasi gücünü arttırmaya çalıştı.
Haçlılara karşı başarılı savaşlar yaptı.
Anadolu'daki ilk medreseyi Tokat Niksar'da kurdu.
Anadolu Seçluklu devleti tarafından yıkılmıştır.
b.
Saltuklular
Ebul Kasım tarafından erzurum’da kuruldu.
Ancak en ünlü sultanları beyliğe adını veren İzzettin Saltuk ‘tur.
Anadolu’da kurulan İlk Türk Beyliğidir (1072).
Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkılmıştır.
Ancak en ünlü sultanları beyliğe adını veren İzzettin Saltuk ‘tur.
Anadolu’da kurulan İlk Türk Beyliğidir (1072).
Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkılmıştır.
c.
Mengücekler
Mengücek Gazi tarafından Erzincan, Kemah, Divriği dolaylarında kurulmuştur.
Beylik daha sonra Erzincan ve Divriği kolu olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkılmıştır.
Beylik daha sonra Erzincan ve Divriği kolu olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkılmıştır.
d.
Artuklular
Artuk Bey’in oğulları tarafından Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da kurulmuştur.
Üç ayrı kola ayrılmıştır.
Bunlar;
1. Hasankeyf (Hısn-ı keyfa) Artukluları: Eyyubiler tarafından yıkılmıştır.
2. Harput Artukluları: Elazığ’da kurulmuştur.
Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkılmıştır.
3. Mardin Artukluları: Mardin’de kurulan Artukluların bu kolu en uzun süre yaşayan koldur.
Karakoyunlar tarafından yıkılmıştır.
Mardin Artuklularının uzun yaşamasında Mardin Kalesinin savunmaya elverişli olmasının büyük bir etkisi vardır.
Üç ayrı kola ayrılmıştır.
Bunlar;
1. Hasankeyf (Hısn-ı keyfa) Artukluları: Eyyubiler tarafından yıkılmıştır.
2. Harput Artukluları: Elazığ’da kurulmuştur.
Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkılmıştır.
3. Mardin Artukluları: Mardin’de kurulan Artukluların bu kolu en uzun süre yaşayan koldur.
Karakoyunlar tarafından yıkılmıştır.
Mardin Artuklularının uzun yaşamasında Mardin Kalesinin savunmaya elverişli olmasının büyük bir etkisi vardır.
e.
Sökmenliler (Ahlatşahlar)
Sökmen Bey tarafından Ahlat’ta kurulmuş, Eyyubiler tarafından yıkılmıştır.
f. Dilmaçoğulları
Dilmaç oğlu Mehmet Bey tarafından Bitlis’te kurulmuş, Akkoyunlar tarafından yıkılmıştır.
g. İnaloğulları
İnal Bey tarafından Diyarbakır’da kurulmuş, Eyyubiler tarafından yıkılmıştır.
h. Çubukoğulları
Çubuk Bey tarafından Harput (Elazığ)’da kurulmuşlardır.
ı. İnançoğulları
Denizli civarında kurulmuşlardır.
Sökmen Bey tarafından Ahlat’ta kurulmuş, Eyyubiler tarafından yıkılmıştır.
f. Dilmaçoğulları
Dilmaç oğlu Mehmet Bey tarafından Bitlis’te kurulmuş, Akkoyunlar tarafından yıkılmıştır.
g. İnaloğulları
İnal Bey tarafından Diyarbakır’da kurulmuş, Eyyubiler tarafından yıkılmıştır.
h. Çubukoğulları
Çubuk Bey tarafından Harput (Elazığ)’da kurulmuşlardır.
ı. İnançoğulları
Denizli civarında kurulmuşlardır.
i. Çaka Bey
ve Beyliği
İzmir ve çevresinde bir beylik kuran Çaka Bey bilinen ilk Türk denizcisidir.
Kurduğu donanma ile Bizans’a saldırılar yapmış, Ege adalarının bir kısmını ele geçirmiştir.
Çaka Bey, Balkanlardaki Peçenek ve Kuman Türkleri ve Anadolu Selçuklu devleti ile anlaşarak Bizans’a karşı ortak bir saldırı planı yapmış ancak, Bizans Devleti Çaka Bey’in bu planını farkederek, Çaka Bey ile Anadolu Selçuklu Devleti Sultanı I. Kılıçaslan’ın arasını açarak onu öldürtmüştür.
İzmir ve çevresinde bir beylik kuran Çaka Bey bilinen ilk Türk denizcisidir.
Kurduğu donanma ile Bizans’a saldırılar yapmış, Ege adalarının bir kısmını ele geçirmiştir.
Çaka Bey, Balkanlardaki Peçenek ve Kuman Türkleri ve Anadolu Selçuklu devleti ile anlaşarak Bizans’a karşı ortak bir saldırı planı yapmış ancak, Bizans Devleti Çaka Bey’in bu planını farkederek, Çaka Bey ile Anadolu Selçuklu Devleti Sultanı I. Kılıçaslan’ın arasını açarak onu öldürtmüştür.
TÜRKİYE (ANADOLU) SELÇUKLU DEVLETİ
Süleyman Şah DönemiTürkiye Selçuklu Devleti’nin kurucusu Kutalmışoğlu Süleyman Şah’tır.
Selçuklu soyundan olan Süleyman Bey, Bizans'a ait İznik'i başkent yaparak devleti kurdu.
Anadolu'daki Türkleri kendi çevresinde toplamaya başladı.
Adana bölgesindeki Ermeni beylikleri egemenlik altına alındı.
Süleyman Şah, diğer Türk komutanlar gibi Anadolu ‘nun fethi ile görevlendirilmişti.
Süleyman Şah kısa sürede Bizans’ın zayıf durumundan yararlanarak Anadolu’nun büyük bir bölümünü ele geçirdi. İstanbul yakınlarına kadar ilerledi.
Süleyman Şah Halep şehrini almak isteyince Suriye Selçuklu devleti ile arası açıldı. İki devlet arasında yapılan savaşta Süleyman Şah öldü. Anadolu Selçuklu Devleti bir süre hükümdarsız kaldı.
I.
Kılıçarslan Dönemi
Melikşah’ın yanında kalan, Süleyman Şah’ın oğlu Kılıçarslan, Melikşah ölünce İznik’e gelerek Anadolu Selçuklu Devleti’ni yeniden kurdu.
İzmir’de beylik kurmuş olan Çaka Beyle, Bizans'ı yıkmaya yönelik kara ve deniz seferleri başlatıldı. Bizans, bu tehlikeden kurtulmak için entrikalar çevirdi. Çaka Beyin Selçuklu hükümdarı olmaya çalıştığını iddia etti. Bu dönemde Çaka Bey Balkanlardaki Peçenek Türkleriyle ittifak kurmuştu. I. Kılıçarslan entrikalara konarak Çaka Beyi öldürttü.
I. Haçlı ordularının saldırısı üzerine İznik boşaltıldı.
Konya başkent yapıldı.
Melikşah’ın yanında kalan, Süleyman Şah’ın oğlu Kılıçarslan, Melikşah ölünce İznik’e gelerek Anadolu Selçuklu Devleti’ni yeniden kurdu.
İzmir’de beylik kurmuş olan Çaka Beyle, Bizans'ı yıkmaya yönelik kara ve deniz seferleri başlatıldı. Bizans, bu tehlikeden kurtulmak için entrikalar çevirdi. Çaka Beyin Selçuklu hükümdarı olmaya çalıştığını iddia etti. Bu dönemde Çaka Bey Balkanlardaki Peçenek Türkleriyle ittifak kurmuştu. I. Kılıçarslan entrikalara konarak Çaka Beyi öldürttü.
I. Haçlı ordularının saldırısı üzerine İznik boşaltıldı.
Konya başkent yapıldı.
HAÇLI SEFERLERİ
Dini NedenlerHristiyanların Kudüs'e ziyaretlerinin müslümanlar tarafından engellendiğinin iddia edilmesi.
Hristiyanlığın Kluni tarikatına bağlı olanların müslümanlara karşı hristiyanları kışkırtmaları
Katolik din adamlarının Hristiyan halkı günahlardan kurtulmak ve cennete gitmek için müslümanlara karşı savaşa çağırmaları
Papalığın Ortodoks hristiyanları kendisine bağlayarak hristiyanlığın lideri olmak istemesi
Siyasi
Nedenler
Bizans'ın Anadolu Selçuklu Devleti’nin ilerleyişine karşı Avrupa'daki krallardan yardım istemesi
Az topraklı şövalyelerin ve asillerin kendi mevkilerini kuvvetlendirmek istemeleri
Bizans'ın Anadolu Selçuklu Devleti’nin ilerleyişine karşı Avrupa'daki krallardan yardım istemesi
Az topraklı şövalyelerin ve asillerin kendi mevkilerini kuvvetlendirmek istemeleri
Ekonomik
Nedenler
Feodalite nedeniyle yoksullaşan Avrupalıları, Hristiyan din adamlarının zenginlik vaadiyle kışkırtmaları
Müslümanların yaşadığı ülkelerin ve Asya'nın diğer yerlerdeki ekonomik kaynaklarının Avrupalılar tarafından abartılması ve bunların ele geçirilmek istenmesi.
Feodalite nedeniyle yoksullaşan Avrupalıları, Hristiyan din adamlarının zenginlik vaadiyle kışkırtmaları
Müslümanların yaşadığı ülkelerin ve Asya'nın diğer yerlerdeki ekonomik kaynaklarının Avrupalılar tarafından abartılması ve bunların ele geçirilmek istenmesi.
Haçlı
Seferlerinin Başlaması
I. Haçlı Seferi (1096–1099)
Öncü Haçlı grubu Selçuklu Sultanı I. Kılıçarslan tarafından imha edildi. Ancak asıl Haçlı grubu sayıca çok fazla idi. Haçlıların fazlalığı karşısında Selçuklular, başkent İznik'i boşalttılar. Konyayı başkent yaptılar.
Haçlılar, Fatimilerden Kudüs'ü aldılar. Kudüs Latin Krallığını kurdular.
I. Kılıçarslan, B. Selçuklulara ait Musul'u almak için giriştiği savaşta öldü.
I. Haçlı Seferi (1096–1099)
Öncü Haçlı grubu Selçuklu Sultanı I. Kılıçarslan tarafından imha edildi. Ancak asıl Haçlı grubu sayıca çok fazla idi. Haçlıların fazlalığı karşısında Selçuklular, başkent İznik'i boşalttılar. Konyayı başkent yaptılar.
Haçlılar, Fatimilerden Kudüs'ü aldılar. Kudüs Latin Krallığını kurdular.
I. Kılıçarslan, B. Selçuklulara ait Musul'u almak için giriştiği savaşta öldü.
I. Mesut
Dönemi
Danişment Beyliği’nden aldığı destekle, yaptığı iktidar savaşlarını kazandı.
Danişment Beyliği denetim altına alındı.
II. Haçlı Seferi (1147–1149)
Nedeni: Musul'daki Zengiler Atabeyliğinin Urfa Haçlı beyliğini yıkması.
Anadolu'ya gelen Haçlılar yenilgiye uğratıldı.
Danişment Beyliği’nden aldığı destekle, yaptığı iktidar savaşlarını kazandı.
Danişment Beyliği denetim altına alındı.
II. Haçlı Seferi (1147–1149)
Nedeni: Musul'daki Zengiler Atabeyliğinin Urfa Haçlı beyliğini yıkması.
Anadolu'ya gelen Haçlılar yenilgiye uğratıldı.
II.
Kılıçarslan Dönemi
Anadolu'daki Türk birliğini ve siyasi birliği kuvvetlendirmek için Danişment Beyliğine son verildi.
II. Kılıçarslan döneminde haçlı seferlerinden yararlanmak isteyen Bizans Devleti, Türkleri haçlılarla uğraşırken sıkıştırıp Anadolu‘yu yeniden ele geçirmeyi planladı.
Miryakefalon Savaşı (1176)
(Bizans X Anadolu Selçukluları)
Bu amaçla toplanan Bizans ordusu ile Türk ordusu arasında Eğridir gölü yakınlarında yapılan Miryakefelon Savaş’ını Türk ordusu kazandı.
Bu savaşın kazanılması ile Türkler Anadolu’ya kesin olarak yerleştiler.
Malazgirt savaşı ile Anadolu’nun kapısın açan Türkler; Miryakefelon savaşı ile Anadolu’nun tapusunu aldılar.
Anadolu'daki Türk birliğini ve siyasi birliği kuvvetlendirmek için Danişment Beyliğine son verildi.
II. Kılıçarslan döneminde haçlı seferlerinden yararlanmak isteyen Bizans Devleti, Türkleri haçlılarla uğraşırken sıkıştırıp Anadolu‘yu yeniden ele geçirmeyi planladı.
Miryakefalon Savaşı (1176)
(Bizans X Anadolu Selçukluları)
Bu amaçla toplanan Bizans ordusu ile Türk ordusu arasında Eğridir gölü yakınlarında yapılan Miryakefelon Savaş’ını Türk ordusu kazandı.
Bu savaşın kazanılması ile Türkler Anadolu’ya kesin olarak yerleştiler.
Malazgirt savaşı ile Anadolu’nun kapısın açan Türkler; Miryakefelon savaşı ile Anadolu’nun tapusunu aldılar.
III. Haçlı
Seferi (1159–1192)
Nedeni: Mısır'daki Eyyubi hükümdarı Selahattin Eyyubinin Kudüs Latin krallığını Hıttin Savaşı’yla yıkması.
Sefere İngiliz, Fransız ve Alman kralları katıldı.
Selahattin Eyyubi Kudüs'ü Avrupalılara kaptırmadı. Savaş sonunda yapılan anlaşmaya göre Hristiyan hacılar Kudüsü serbest ziyaret edeceklerdi.
Nedeni: Mısır'daki Eyyubi hükümdarı Selahattin Eyyubinin Kudüs Latin krallığını Hıttin Savaşı’yla yıkması.
Sefere İngiliz, Fransız ve Alman kralları katıldı.
Selahattin Eyyubi Kudüs'ü Avrupalılara kaptırmadı. Savaş sonunda yapılan anlaşmaya göre Hristiyan hacılar Kudüsü serbest ziyaret edeceklerdi.
Anadolu
Selçuklularının Yükselme Dönemi
I. Gıyasettin Keyhüsrev Dönemi
II. Kılıçarslan’dan sonra başa I. Gıyaseddin Keyhusrev geçti.
I. Gıyaseddin Keyhusrev ile Anadolu Selçuklu Devleti yükselme dönemine girmiş oldu.
Bu dönemde özellikle denizcilik alanında önemli gelişmeler oldu.
Samsun ele geçirildi. Karadenize giden ticaret yollarının güvenliği sağlandı.
Antalya fethedildi. Böylece Akdeniz ticaretinden yararlanılmaya başlandı.
İznik Rum krallığıyla yapılan savaşta I. Gıyasettin öldü. Bu savaşın amacı Marmara bölgesinde toprak kazanmaktı.
I. Gıyasettin Keyhüsrev Dönemi
II. Kılıçarslan’dan sonra başa I. Gıyaseddin Keyhusrev geçti.
I. Gıyaseddin Keyhusrev ile Anadolu Selçuklu Devleti yükselme dönemine girmiş oldu.
Bu dönemde özellikle denizcilik alanında önemli gelişmeler oldu.
Samsun ele geçirildi. Karadenize giden ticaret yollarının güvenliği sağlandı.
Antalya fethedildi. Böylece Akdeniz ticaretinden yararlanılmaya başlandı.
İznik Rum krallığıyla yapılan savaşta I. Gıyasettin öldü. Bu savaşın amacı Marmara bölgesinde toprak kazanmaktı.
II. Süleyman
Şah Dönemi
Menderes havzasını ele geçirerek Bizans’ı vergiye bağladı.
Saltukluları ortadan kaldırdı.
Menderes havzasını ele geçirerek Bizans’ı vergiye bağladı.
Saltukluları ortadan kaldırdı.
IV. Haçlı
Seferi (1204)
Nedeni: Haçlıların Kudüs'ü almak istemeleri ve Eyyubi devletine son vermeyi amaçlamaları.
Avrupalılar amaçlarından vazgeçerek İstanbul’a yöneldiler. Şehri yağmaladılar.
Bizans Devleti’ne son verdiler. İstanbulda Latin krallığı kurdular.
Katolik Haçlılar, İstanbul'daki Ortodoks halka mezhep baskısı yaptılar.
Bir kısım Bizanslı komutanlar kaçarak, İznik Rum Krallığı ile Trabzon Rum Pontus Devleti’ni kurdular.
İznik Rum Krallığı, sonraki dönemde Bizans Devleti’ni yeniden kurdu.
Ancak IV. Haçlı Seferi, Bizans Devleti’nin fazlaca zayıflamasına neden oldu.
Nedeni: Haçlıların Kudüs'ü almak istemeleri ve Eyyubi devletine son vermeyi amaçlamaları.
Avrupalılar amaçlarından vazgeçerek İstanbul’a yöneldiler. Şehri yağmaladılar.
Bizans Devleti’ne son verdiler. İstanbulda Latin krallığı kurdular.
Katolik Haçlılar, İstanbul'daki Ortodoks halka mezhep baskısı yaptılar.
Bir kısım Bizanslı komutanlar kaçarak, İznik Rum Krallığı ile Trabzon Rum Pontus Devleti’ni kurdular.
İznik Rum Krallığı, sonraki dönemde Bizans Devleti’ni yeniden kurdu.
Ancak IV. Haçlı Seferi, Bizans Devleti’nin fazlaca zayıflamasına neden oldu.
Haçlı
Seferlerinin Sonuçları
Türk ve İslâm Dünyası Bakımından Sonuçlar
Anadolu Selçuklu Devleti’nin Marmara Bölgesi’ndeki ilerleyişi durmuştur. Türkler İç Anadolu’ya geri çekilmek zorunda kalmıştır.
Türklerin Bizans'ı yıkmaları gecikmiştir.
Anadolu Selçuklu Devleti, Danişment Beyliği, Zengiler Atabeyilği, Eyyubi Devleti ve Memluklu Devleti İslam ülkelerini Hristiyanlara karşı korudular ve Hristiyanlığın Ortadoğu-da yayılışını engellediler.
Türk ve İslâm Dünyası Bakımından Sonuçlar
Anadolu Selçuklu Devleti’nin Marmara Bölgesi’ndeki ilerleyişi durmuştur. Türkler İç Anadolu’ya geri çekilmek zorunda kalmıştır.
Türklerin Bizans'ı yıkmaları gecikmiştir.
Anadolu Selçuklu Devleti, Danişment Beyliği, Zengiler Atabeyilği, Eyyubi Devleti ve Memluklu Devleti İslam ülkelerini Hristiyanlara karşı korudular ve Hristiyanlığın Ortadoğu-da yayılışını engellediler.
Dini
Sonuçlar
Papalık ile Katolik din adamlarına Hristiyanların duyduğu güven azaldı.
Papalık kurumu güç kaybetmeye başladı.
Papalık ile Katolik din adamlarına Hristiyanların duyduğu güven azaldı.
Papalık kurumu güç kaybetmeye başladı.
Siyasi
Sonuçlar
Seferlere katılan derebeylerin bir kısmının ölmesi ve bazılarının ekonomik güçlerini kaybetmesi kralların monarşik idaresinin kuvvetlenmesine yaradı.
Papalığın ve Katolik kilisesinin gücünü kaybetmesi, kralların otoritesinin artmasına yaradı.
Anadolu Selçuklu Devleti’nin Anadolu'da üstünlük sağlaması gecikti.
Seferlere katılan derebeylerin bir kısmının ölmesi ve bazılarının ekonomik güçlerini kaybetmesi kralların monarşik idaresinin kuvvetlenmesine yaradı.
Papalığın ve Katolik kilisesinin gücünü kaybetmesi, kralların otoritesinin artmasına yaradı.
Anadolu Selçuklu Devleti’nin Anadolu'da üstünlük sağlaması gecikti.
Ekonomik ve
Bilimsel Sonuçlar
Batı ve Doğu Akdeniz limanları arasında ticaret canlandı.
Ticaretle uğraşan burjuva sınıfı kuvvetlenmeye başladı.
İtalya'daki Venedik, Cenova ve Napoli şehirleri deniz ticaretiyle zenginleşti.
İslam ülkelerindeki fen ve teknik eserler Avrupalılarca öğrenilmeye başlandı. Bu durum Yeniçağ’daki hümanizm, rönesans, reform ve coğrafi keşiflere katkıda bulundu.
Avrupalılar, kâğıt yapımı ve matbaa tekniklerini öğrendiler. Bu durum Rönesansa, Reforma ve Hümanizme etkide bulundu.
Batı ve Doğu Akdeniz limanları arasında ticaret canlandı.
Ticaretle uğraşan burjuva sınıfı kuvvetlenmeye başladı.
İtalya'daki Venedik, Cenova ve Napoli şehirleri deniz ticaretiyle zenginleşti.
İslam ülkelerindeki fen ve teknik eserler Avrupalılarca öğrenilmeye başlandı. Bu durum Yeniçağ’daki hümanizm, rönesans, reform ve coğrafi keşiflere katkıda bulundu.
Avrupalılar, kâğıt yapımı ve matbaa tekniklerini öğrendiler. Bu durum Rönesansa, Reforma ve Hümanizme etkide bulundu.
I. İzzetin
Keykavus Dönemi
Anadolu ticaretini geliştirmek için Venediklilerle ve Kıbrıslılarla ticaret anlaşmaları yapıldı.
Trabzon Rum Krallığından Sinop alındı ve bu kralık vergiye bağlandı.
Anadolu ve Suriye ticaretini aksatan Ermeni isyanları bastırıldı.
Günyedoğu Anadolu egemenliği için Eyyubiler ve Artuklular savaşıldı.
Anadolu ticaretini geliştirmek için Venediklilerle ve Kıbrıslılarla ticaret anlaşmaları yapıldı.
Trabzon Rum Krallığından Sinop alındı ve bu kralık vergiye bağlandı.
Anadolu ve Suriye ticaretini aksatan Ermeni isyanları bastırıldı.
Günyedoğu Anadolu egemenliği için Eyyubiler ve Artuklular savaşıldı.
I. Alaaddin
Keykubat Dönemi
Bu dönem Anadolu Selçuklularının en parlak dönemidir.
Anadolu birliğini kuvvetlendirmek amacıyla Mengücek beyliğine son verildi.
Antalya yakınlarındaki ticari önemi olan Kalanoros limanı alındı ve burada Alanya şehri kuruldu.
Alanya'da tersane yapıldı.
Sinop’ta yapılan bir donanmayla Kırım'daki Suğdak adı verilen ipek ticaret merkezi ele geçirildi.
Trabzon Rum Pontus krallığına son vermek için Trabzon kuşatıldı. Ancak alınamadı.
Artukoğulları ve Mengücekliler Beylikleri egemenlik altına alındı.
Moğol saldırıları üzerine Doğu Anadolu'ya ve Kafkaslara çekilen Harzemşahlara ittifak önerildi.
Ancak bu gerçekleşmediği gibi Harzemşahlar Doğu Anadolu'daki Selçuklu şehirlerine saldırdı.
Bu dönem Anadolu Selçuklularının en parlak dönemidir.
Anadolu birliğini kuvvetlendirmek amacıyla Mengücek beyliğine son verildi.
Antalya yakınlarındaki ticari önemi olan Kalanoros limanı alındı ve burada Alanya şehri kuruldu.
Alanya'da tersane yapıldı.
Sinop’ta yapılan bir donanmayla Kırım'daki Suğdak adı verilen ipek ticaret merkezi ele geçirildi.
Trabzon Rum Pontus krallığına son vermek için Trabzon kuşatıldı. Ancak alınamadı.
Artukoğulları ve Mengücekliler Beylikleri egemenlik altına alındı.
Moğol saldırıları üzerine Doğu Anadolu'ya ve Kafkaslara çekilen Harzemşahlara ittifak önerildi.
Ancak bu gerçekleşmediği gibi Harzemşahlar Doğu Anadolu'daki Selçuklu şehirlerine saldırdı.
Yassıçemen
Savaşı (1230)
(Harzemşahlar X Anadolu Selçukluları)
Orta Asya’da Moğol tehlikesi karşısında Doğu Anadolu’ya sığınan Harzemşahlar bu bölgede hâkimiyet kurmak isteyince Anadolu Selçuklu Devleti ile arası açıldı. İki Türk devleti 1230 yılında karşı karşıya geldi. Yapılan savaşı Anadolu Selçuklu Devleti kazandı.
(Harzemşahlar X Anadolu Selçukluları)
Orta Asya’da Moğol tehlikesi karşısında Doğu Anadolu’ya sığınan Harzemşahlar bu bölgede hâkimiyet kurmak isteyince Anadolu Selçuklu Devleti ile arası açıldı. İki Türk devleti 1230 yılında karşı karşıya geldi. Yapılan savaşı Anadolu Selçuklu Devleti kazandı.
Harzemşahlar
yenilgiye uğratılınca Moğol tehlikesiyle karşılaşıldı.
Eyyübilerle ittifak yapmak için girişimler başlatıldı. Ancak Alaaddin Keykubatın ölmesi nedeniyle bu ittifak gerçekleşemedi.
Alaaddin Keykubat, zehirletilerek öldürülünce Anadolu Selçuklu Devleti’nin yükselme dönemi sona ermiş oldu.
Eyyübilerle ittifak yapmak için girişimler başlatıldı. Ancak Alaaddin Keykubatın ölmesi nedeniyle bu ittifak gerçekleşemedi.
Alaaddin Keykubat, zehirletilerek öldürülünce Anadolu Selçuklu Devleti’nin yükselme dönemi sona ermiş oldu.
II.
Gıyasettin Keyhüsrev Dönemi
II. Gıyaseddin Keyhüsrev ile birlikte gerileme dönemi başlamaya başladı.
Entrikacı bir vezir olan Sadettin Köpek, neden olduğu olaylarla başarılı birçok devlet adamının idamına sebep oldu.
Moğolların Harzemşahlara karşı başlattığı saldırılar sırasıda çok sayıda Türk Anadolu'ya gelmişti. Türkmenlerin toprak ve diğer ihtiyaçlarına yönelik sorunlar çözülmedi. Bunun üzerine, Baba İshak adındaki bir din adamının başkanlığında isyan ettiler. Babailer isyanı adı verilen ayaklanma zor bastırılabildi (1240). Ancak bu isyan devletin içte zayıflamasının önemli nedenlerinden biri oldu.
Doğudan gelen Moğol tehlikesine karşı önlem almayan II. Gıyaseddin Keyhüsrev Moğolları cesaretlendirdi.
II. Gıyaseddin Keyhüsrev ile birlikte gerileme dönemi başlamaya başladı.
Entrikacı bir vezir olan Sadettin Köpek, neden olduğu olaylarla başarılı birçok devlet adamının idamına sebep oldu.
Moğolların Harzemşahlara karşı başlattığı saldırılar sırasıda çok sayıda Türk Anadolu'ya gelmişti. Türkmenlerin toprak ve diğer ihtiyaçlarına yönelik sorunlar çözülmedi. Bunun üzerine, Baba İshak adındaki bir din adamının başkanlığında isyan ettiler. Babailer isyanı adı verilen ayaklanma zor bastırılabildi (1240). Ancak bu isyan devletin içte zayıflamasının önemli nedenlerinden biri oldu.
Doğudan gelen Moğol tehlikesine karşı önlem almayan II. Gıyaseddin Keyhüsrev Moğolları cesaretlendirdi.
Not:
Moğolların Anadolu’yu işgal etmelerinde o dönemde çıkan Baba İshak isyanı da
etkili olmuştur.
Kösedağ
Savaşı (1243)
(Anadolu Selçukluları X Moğollar)
Moğollar Doğu’dan Anadolu’yu istila etmeye başlayınca II. Gıyaseddin Keyhüsrev Sivas yakınlarında Moğollarla savaşmaya karar verdi. Yapılan savaşı Moğollar kazandı.
Kösedağ Savaşı’nı kaybeden Anadolu Selçuklu Devleti Moğolların egemenliği altına girdi.
Moğollar Anadolu’yu kendilerine bağlı bir eyalet haline getirdiler. İstedikleri kişiyi sultan yaptılar.
Moğol baskısından bunalan Anadolu Türk Beyleri, Memluk Sultanı Baybars’ı yardıma çağırdı. Baybars Anadolu’ya girerek Moğolları yenilgiye uğratsa da kesin sonuç alamadı.
Anadolu’da Moğol baskısı giderek arttı.
II. Mesut’un 1308 yılında ölümü ile birlikte Anadolu Selçuklu Devleti yıkılmış oldu.
Not: Moğollar (İlhanlılar), her ne kadar Anadolu’yu işgal etseler de hiçbir zaman tam anlamı ile bir otorite kuramadılar.
(Anadolu Selçukluları X Moğollar)
Moğollar Doğu’dan Anadolu’yu istila etmeye başlayınca II. Gıyaseddin Keyhüsrev Sivas yakınlarında Moğollarla savaşmaya karar verdi. Yapılan savaşı Moğollar kazandı.
Kösedağ Savaşı’nı kaybeden Anadolu Selçuklu Devleti Moğolların egemenliği altına girdi.
Moğollar Anadolu’yu kendilerine bağlı bir eyalet haline getirdiler. İstedikleri kişiyi sultan yaptılar.
Moğol baskısından bunalan Anadolu Türk Beyleri, Memluk Sultanı Baybars’ı yardıma çağırdı. Baybars Anadolu’ya girerek Moğolları yenilgiye uğratsa da kesin sonuç alamadı.
Anadolu’da Moğol baskısı giderek arttı.
II. Mesut’un 1308 yılında ölümü ile birlikte Anadolu Selçuklu Devleti yıkılmış oldu.
Not: Moğollar (İlhanlılar), her ne kadar Anadolu’yu işgal etseler de hiçbir zaman tam anlamı ile bir otorite kuramadılar.
Anadolu
Selçukluları Sonrası Kurulan Beylikler
Anadolu’daki ilk Türk Devleti’nin yıkılması ile meydana gelen otorite boşluğu sonucunda Anadolu’nun değişik yerlerinde çeşitli Türk beylikleri kurulmuştur.
Anadolu’daki ilk Türk Devleti’nin yıkılması ile meydana gelen otorite boşluğu sonucunda Anadolu’nun değişik yerlerinde çeşitli Türk beylikleri kurulmuştur.
Beyliklerin isimleri ve kuruluş yerleri şunlardır:
1.Osmanlı Beyliği >> Söğüt, Domaniç - 1299
2.Karaman Beyliği >> Konya, Karaman
3.Germiyan Beyliği >> Kütahya ve çevresi
4.Candarlı Beyliği >> Kastamonu, Sinop
5.Aydınoğulları >> Aydın, İzmir
6.Saruhanoğulları >> Manisa ve çevresi
7.Menteşeoğulları >> Muğla ve çevresi
8.Karesioğulları >> Çanakkale, Balıkesir
9.Ramazanoğulları >> Adana ve çevresi
10.Dulkadiroğulları >> Kahramanmaraş, Elbistan, Malatya
11.Eretna Beyliği >> Sivas, Kayseri
12. Eşrefoğulları >> Beyşehir
13. Tacettinoğulları >> Tokat-Niksar
Anadolu’da kurulan bu Türk Beyliklerinden özellikle Osmanlı ve Karaman Beylikleri ön plana çıkmaktadır.
Karaman Beyliği mevcut beylikler içerisinde en güçlüsü idi. Karaman Beyliği aynı zamanda eski Anadolu Selçuklu Devleti merkezinde (Konya) kurulmuştu. Bu yüzden kendisini mirasçı kabul ediyor ve bütün Anadolu yu kendi yönetimine almak istiyordu. Bu durum ileride Osmanlı ve Karaman beyliklerini karşı karşıya getirmiş ve uzun yıllar iki Türk beyliği mücadele etmiştir.
Bu mücadeleden Osmanlı Beyliği galip gelmiş ve önce Anadolu ve Balkanlar daha sonra da üç kıta üzerinde hüküm süren büyük bir devlet haline gelmiş, tarihte en uzun süreli yaşayan ve köklü bir medeniyet oluşturan Türk Devleti olmuştur.
Osmanlı
Beyliği
Osmanlı Beyliği’ni kuranlar Oğuz Türkleri’nin Bozok koluna mensup Kayı boyudur.
Osmanlı Beyliği, Söğüt merkezli bir uç beyliği idi.
Anadolu Selçuklu Devleti, Osmanlı Beyliği’ni Bizans sınırına yerleştirmiş bir anlamda sınır koruma da görevli bir uç beyliği konumundaydı. Önceleri Anadolu Selçuklu Devleti egemenliğinde olan beylik, 1299 yılında Osman Gazi döneminde bağımsız olmuştur.
Osmanlı Beyliği’ni kuranlar Oğuz Türkleri’nin Bozok koluna mensup Kayı boyudur.
Osmanlı Beyliği, Söğüt merkezli bir uç beyliği idi.
Anadolu Selçuklu Devleti, Osmanlı Beyliği’ni Bizans sınırına yerleştirmiş bir anlamda sınır koruma da görevli bir uç beyliği konumundaydı. Önceleri Anadolu Selçuklu Devleti egemenliğinde olan beylik, 1299 yılında Osman Gazi döneminde bağımsız olmuştur.
Karaman
Beyliği
Anadolu Selçuklu Devleti sonrası kurulan Türk Beylikleri nin en güçlüsü idi.
Oğuz Türkleri’nin Bozok koluna mensup Avşar boyu tarafından kurulmuştur.
Konya-Karaman merkezli bu beylik kendisini Anadolu Selçuklu Devleti‘nin devamı kabul ediyordu. Bu durum Osmanlı Beyliği ile arsında uzun yıllar sürecek mücadeleye neden olmuştur.
Karamanoğlu Mehmet Bey 1277 yılında Türkçe’yi resmi dil ilan ederek Türk dili ve Türk kültürü açısından çok önemli bir gelişim sağlamıştır.
Anadolu Selçuklu Devleti sonrası kurulan Türk Beylikleri nin en güçlüsü idi.
Oğuz Türkleri’nin Bozok koluna mensup Avşar boyu tarafından kurulmuştur.
Konya-Karaman merkezli bu beylik kendisini Anadolu Selçuklu Devleti‘nin devamı kabul ediyordu. Bu durum Osmanlı Beyliği ile arsında uzun yıllar sürecek mücadeleye neden olmuştur.
Karamanoğlu Mehmet Bey 1277 yılında Türkçe’yi resmi dil ilan ederek Türk dili ve Türk kültürü açısından çok önemli bir gelişim sağlamıştır.
Karesi
Beyliği
Osmanlı Beyliği’ne kendi isteği ile katılan ilk Türk Beyliğidir.
Karesi Beyliği’nin katılması ile osmanlı Devleti ilk donanmasına sahip oldu.
Ramazanoğulları Beyliği
Osmanlı Devleti’ne katılan son Türk Beyliğidir (1608).
Osmanlı Beyliği’ne kendi isteği ile katılan ilk Türk Beyliğidir.
Karesi Beyliği’nin katılması ile osmanlı Devleti ilk donanmasına sahip oldu.
Ramazanoğulları Beyliği
Osmanlı Devleti’ne katılan son Türk Beyliğidir (1608).
Karakoyunlu
Devleti (1380–1469)
1.İran'daki İlhanlı Devleti’nin zayıflamasından yararlanan Van olaylarındaki göçebe Oğuz boyları tarafından kurulmuştur.
2.Akkoyunlular Azerbaycana kadar sınırlarını genişlettiler. Bir süre Timur egemenliğinde kaldılar.
3.Akkoyunlular tarafından yıkılmıştır.
1.İran'daki İlhanlı Devleti’nin zayıflamasından yararlanan Van olaylarındaki göçebe Oğuz boyları tarafından kurulmuştur.
2.Akkoyunlular Azerbaycana kadar sınırlarını genişlettiler. Bir süre Timur egemenliğinde kaldılar.
3.Akkoyunlular tarafından yıkılmıştır.
Akkoyunlu
Devleti (1378–1502)
1.İlhanlı Devleti’nin yıkılmasından sonra Malatya ve Diyarbakır dolaylarında yaşayan Oğuz kökenli aşiretler tarafından kurulmuştur.
2.Halk göçebe topluluklardan oluşmuştur.
3.En etkili oldukları dönem Uzun Hasan zamanıdır. Timur'un Anadolu seferini desteklemişlerdir.
4.Doğu Anadolu'dan Azerbeycan'a kadar uzanan yerlere egemen oldular.
5. İç Anadoludan toprak almak için Karamanlılarla ittifak yaptılar. Ayrıca Osmanlıya karşı Pontus Rum Devleti’ni desteklediler. Bu olaylar Otlukbeli Savaşına neden oldu (1473). Osmanlılar Otlukbeli Savaşı’nı kazandı. Bundan sonra devlet iç çatışmalarla yıkıldı. Yerine Safevi devleti kuruldu.
1.İlhanlı Devleti’nin yıkılmasından sonra Malatya ve Diyarbakır dolaylarında yaşayan Oğuz kökenli aşiretler tarafından kurulmuştur.
2.Halk göçebe topluluklardan oluşmuştur.
3.En etkili oldukları dönem Uzun Hasan zamanıdır. Timur'un Anadolu seferini desteklemişlerdir.
4.Doğu Anadolu'dan Azerbeycan'a kadar uzanan yerlere egemen oldular.
5. İç Anadoludan toprak almak için Karamanlılarla ittifak yaptılar. Ayrıca Osmanlıya karşı Pontus Rum Devleti’ni desteklediler. Bu olaylar Otlukbeli Savaşına neden oldu (1473). Osmanlılar Otlukbeli Savaşı’nı kazandı. Bundan sonra devlet iç çatışmalarla yıkıldı. Yerine Safevi devleti kuruldu.
ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ VE BEYLİKLER DÖNEMİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET
1.Devlet
Yönetimi
Devletin başında Selçuklu soyundan olanlar bulunurdu. Devletin önemli işleri büyük divan olarak nitelenen "Divan–I Saltanat" denilen kurul tarafından görüşülürdü.
Hükümdar olmak belirli seçim usullerine dayanmıyordu, belirlenmediği durumlarda veya baştaki hükümdarın başarısız olduğunda bütün şehzadeler hükümdar olmak için eşit haklara sahipti. Bu sırada yaşanan taht kavgası devletin zayıflamasına yol açmıştır.
Sultan: Devleti yöneten kişi.
Müstevfi: Maliye işlerinden sorumlu görevli.
Müşrif: Hukuk ve askeri işler dışındaki devlet işlerinden sorumlu görevli.
Ariz: Ordunun ihtiyaçlarından sorumlu görevli.
Şehzadeler, devlet tecrübesi kazanmak amacıyla, vilayetlere vali olarak atanırlardı. "Melik" ünvanı verilen şehzadelerin yanında tecrübe kazanmalarında yardımcı olan "Atabey" denilen görevliler bulunurdu.
Hükümdar başkentten ayrıldığında devletin İşlerini "Niyabeti Saltanat" adı verilen kurul yürütürdü.
Divan üyeleri şunlardır:
Müstevfi: Mali işlere bakmıştır.
Tuğracı: Yazışma işlerini yürütmüştür.
Emir-i Dad: Hukuk işlerini düzenlemiştir.
Pervaneci: Dirlik toprakların dağıtım işlerini yapmıştır.
Beylerbeyi: Eyalet askerlerin başkomutanlığını yapmıştır.
Büyük divana bağlı olarak ikinci derecede divanlar vardı. Bunların içerisinde en önemlileri, "Divanı İstifa" denilen, maliye işlerine bakan divan ile yazışmaları yürüten Divan–I Tuğra idi.
Eyaletlerde bulunan başlıca görevliler:
Şahne ve Emir: Vilayetleri yöneten, askeri yetkileri olan valilerdir.
Melik: Valilik yapan şehzadelerdir. Merkezi otoriteye önem verildiği için yetkileri sınırlıydı.
Kadı: Sivil davalara bakan yargıç.
Emir-i Sevahil: Kıyılardaki şehirleri yönetirler ve donanma işlerine bakarlardı.
Uç Beyleri: Sınırlardaki vilayetleri yönetirlerdi. Bunlar Türk kökenli insanlardı.
Devletin başında Selçuklu soyundan olanlar bulunurdu. Devletin önemli işleri büyük divan olarak nitelenen "Divan–I Saltanat" denilen kurul tarafından görüşülürdü.
Hükümdar olmak belirli seçim usullerine dayanmıyordu, belirlenmediği durumlarda veya baştaki hükümdarın başarısız olduğunda bütün şehzadeler hükümdar olmak için eşit haklara sahipti. Bu sırada yaşanan taht kavgası devletin zayıflamasına yol açmıştır.
Sultan: Devleti yöneten kişi.
Müstevfi: Maliye işlerinden sorumlu görevli.
Müşrif: Hukuk ve askeri işler dışındaki devlet işlerinden sorumlu görevli.
Ariz: Ordunun ihtiyaçlarından sorumlu görevli.
Şehzadeler, devlet tecrübesi kazanmak amacıyla, vilayetlere vali olarak atanırlardı. "Melik" ünvanı verilen şehzadelerin yanında tecrübe kazanmalarında yardımcı olan "Atabey" denilen görevliler bulunurdu.
Hükümdar başkentten ayrıldığında devletin İşlerini "Niyabeti Saltanat" adı verilen kurul yürütürdü.
Divan üyeleri şunlardır:
Müstevfi: Mali işlere bakmıştır.
Tuğracı: Yazışma işlerini yürütmüştür.
Emir-i Dad: Hukuk işlerini düzenlemiştir.
Pervaneci: Dirlik toprakların dağıtım işlerini yapmıştır.
Beylerbeyi: Eyalet askerlerin başkomutanlığını yapmıştır.
Büyük divana bağlı olarak ikinci derecede divanlar vardı. Bunların içerisinde en önemlileri, "Divanı İstifa" denilen, maliye işlerine bakan divan ile yazışmaları yürüten Divan–I Tuğra idi.
Eyaletlerde bulunan başlıca görevliler:
Şahne ve Emir: Vilayetleri yöneten, askeri yetkileri olan valilerdir.
Melik: Valilik yapan şehzadelerdir. Merkezi otoriteye önem verildiği için yetkileri sınırlıydı.
Kadı: Sivil davalara bakan yargıç.
Emir-i Sevahil: Kıyılardaki şehirleri yönetirler ve donanma işlerine bakarlardı.
Uç Beyleri: Sınırlardaki vilayetleri yönetirlerdi. Bunlar Türk kökenli insanlardı.
Toprak
Yönetimi
Has Arazi: Geliri hükümdara ve yakınlarına ayrılan arazi.
İktâ (Dirlik) Arazi: Fetih youyla kazanılan topraklardır. Devlet malı olan bu topraklara başarılı kişiler atanırdı.Toprağın geliriyle bu görevlilerin maaşı karşılandığı gibi atlı asker de yetiştirilirdi. Bu topraklar satılmaz ve miras bırakılmazdı.
Mülk Arazi: Başarılı kişilere bağışlanan topraklardır.
Vakıf Arazi: Geliri medrese, cami, hastane, imaretler (aşevi) gibi yerlere ayrılan arazidir.
Has Arazi: Geliri hükümdara ve yakınlarına ayrılan arazi.
İktâ (Dirlik) Arazi: Fetih youyla kazanılan topraklardır. Devlet malı olan bu topraklara başarılı kişiler atanırdı.Toprağın geliriyle bu görevlilerin maaşı karşılandığı gibi atlı asker de yetiştirilirdi. Bu topraklar satılmaz ve miras bırakılmazdı.
Mülk Arazi: Başarılı kişilere bağışlanan topraklardır.
Vakıf Arazi: Geliri medrese, cami, hastane, imaretler (aşevi) gibi yerlere ayrılan arazidir.
Ordu
Hassa Ordusu (Guleman–I Saray)
Küçük yaştaki çocukların devşirme usulüyle toplanması ve gulamhane denilen ocakta yetiştirilmesiyle kurulmuştur. Merkezi orduyu oluşturan bu askerler devletten maaş alırlardı.
Tımarlı Sipahiler (İktâ Askerler)
İkta denilen toprakların geliriyle yetiştirilen atlı askerlerdir. Ordunun en büyük bölümünü oluştururdu.
Uç Kuvvetler (Türkmenler)
Sınırdaki şehirleri korurlardı. Akın ve keşif yaparlardı. Türk kökenlidirler.
Hassa Ordusu (Guleman–I Saray)
Küçük yaştaki çocukların devşirme usulüyle toplanması ve gulamhane denilen ocakta yetiştirilmesiyle kurulmuştur. Merkezi orduyu oluşturan bu askerler devletten maaş alırlardı.
Tımarlı Sipahiler (İktâ Askerler)
İkta denilen toprakların geliriyle yetiştirilen atlı askerlerdir. Ordunun en büyük bölümünü oluştururdu.
Uç Kuvvetler (Türkmenler)
Sınırdaki şehirleri korurlardı. Akın ve keşif yaparlardı. Türk kökenlidirler.
Donanma
Türk devletleri içerisinde denizciliğe ilk kez önem veren Anadolu Selçuklularıdır. İzmir'de beylik kuran Çaka Bey ilk Türk denizcisi sayılır. Bizans'a ve Ege adalarına başarılı deniz seferleri düzenlemiştir. Selçuklular Sinopta ve Alanya'da tersaneler kurarak denizciliğe önem vermişlerdir. Donanma komutanlarına Emir–i Sevahil veya Reis'ül Bahr adı verilmiştir.
Türk devletleri içerisinde denizciliğe ilk kez önem veren Anadolu Selçuklularıdır. İzmir'de beylik kuran Çaka Bey ilk Türk denizcisi sayılır. Bizans'a ve Ege adalarına başarılı deniz seferleri düzenlemiştir. Selçuklular Sinopta ve Alanya'da tersaneler kurarak denizciliğe önem vermişlerdir. Donanma komutanlarına Emir–i Sevahil veya Reis'ül Bahr adı verilmiştir.
2. Dil ve
Edebiyat
Anadolu Selçuklu Devleti döneminde devletin resmi dili Arapça, edebiyat dili Farsça, halkın dili ise Türkçe’ydi.
Bu dönemde edebiyat üç bölüme ayrılmıştı:
- Halk Edebiyatı
- Tasavvuf Edebiyatı
- Divan Edebiyatı
Anadolu Selçuklu Devleti döneminde devletin resmi dili Arapça, edebiyat dili Farsça, halkın dili ise Türkçe’ydi.
Bu dönemde edebiyat üç bölüme ayrılmıştı:
- Halk Edebiyatı
- Tasavvuf Edebiyatı
- Divan Edebiyatı
Dönemin Türk
Kültür tarihinde yer etmiş en önemli kişileri, Mevlana Celaleddin Rumi, Hacı
Bektaşi Veli ve Yunus Emre‘dir. Türk Kültür tarihinde çok önemli bir yere sahip
olan bu kişiler Anadolu halkı üzerinde derin izler bırakmış ve etkileri
günümüze kadar ulaşmıştır.
Anadolu Selçuklu Devleti döneminin en önemli şehirleri Konya, Erzurum, Sivas, Niğde ve Kayseri olmuştur. Anadolu Selçuklu devletine ait eserlerin büyük bir çoğunluğu da bu şehirlerdedir.
Sosyal ve Ekonomik HayatAnadolu Selçuklu Devleti döneminin en önemli şehirleri Konya, Erzurum, Sivas, Niğde ve Kayseri olmuştur. Anadolu Selçuklu devletine ait eserlerin büyük bir çoğunluğu da bu şehirlerdedir.
Anadolu'ya gelen Türkler geleneksel geçimleri olan hayvancılıkla uğraşmışlardır. Gayrimüslüm vatandaşlar ise daha çok tarım, ticaret ve sanatla uğraşmışlardır.
Sanat ve ticarete yönelen Türkler, Ahilerin etkinliğiyle lonca denilen meslek grupları oluşturmuştur. Buralardaki eğitim, ahlâki kurallara dayandırılmıştır.
Loncalarda mesleki eğitimin yanı sıra üretilen malların pazarlanmasına yönelik çalışmalara önem verilmiştir.
Devlet iç ve dış ticarete önem verdiği için kervansaray ve limanlara ulaşan yolların yapımına ağırlık vermiştir.
Ayrıca, Venedikli ve Cenevizli tüccarlara gümrük indirimi tanınmıştır.
Devlet, zarara uğrayan tüccarların zararlarını karşılamıştır. Bu durum bir çeşit sigortacılıktır.
Devletin başlıca gelir kaynakları ganimet, öşür, haraç, cizye ve ağnam vergileridir. Ağnam, hayvancılıkla uğraşanlardan alınırdı. Bunların yanı sıra maden ve tuzla işletmelerinden alınan vergiler ile bağlı beyliklerin ödediği yıllık vergiler diğer gelirlerdir.
DönüştürDönüştür İfadelerİfadeler